ทำไมต้องกินยาตามเวลาที่หมอบอก?
เรื่องนี้ออกจะวิชาการ น่าเบื่อเรื่องกินยา แต่เดี๋ยวสรุปให้ฟังสั้นๆค่ะ
เราอาจจะต้องคุยถึงพื้นฐานความรู้กันก่อนนะ ปัจจุบันนั้นทางการแพทย์เรามีการศึกษาเกี่ยวกับยาและสารเคมีต่างๆ ที่เข้าสู่ร่างกายมนุษย์เรา ได้องค์ความรู้มาสองอย่างที่สำคัญค่ะ
- Pharmacokinetic คือ ความรู้ว่ายานั้นดูดซึมเข้าไปในร่างกายเราอย่างไร เข้าไปแล้วไปอยู่ไหน และ เมื่อไหร่ยาเหล่านี้จะเสื่อมสลาย และกำจัดออกจากร่างกายเมื่อไหร่
- Pharmacodynamic คือ ความรู้เกี่ยวกับการ “ออกฤทธิ์” ของยานั้นๆ ในความเข้มข้นของระดับยาที่แตกต่างกัน
เรานำความรู้นี้ มาทำการ “กำหนดเวลากินยา” และ “ขนาดยา” ค่ะ
มาฟังคำถามคาใจกันดีกว่าค่ะ
“ทำไมต้องกินยาก่อนอาหารครับ?”
เนื่องจากยาบางตัวนั้น จะดูดซึมได้ไม่ดีหากกระเพาะนั้นมีอาหารมารบกวนการดูดซึม หรือ ยาบางชนิดต้องการการออกฤทธิ์ก่อนที่จะกินอาหารค่ะ
ยกตัวอย่างที่พบได้บ่อยคือ ยาลดกรดในกระเพาะบางตัว เราหวังผลให้ลดการหลั่งกรดก่อนที่จะกินอาหาร หากไปกินหลังอาหาร การออกฤทธิ์นั้นจะไม่ได้ผลเต็มที่ค่ะ เพราะกรดนั้นได้หลั่งออกมาถึง 90% แล้ว (คลิกเพื่อเรียนรู้การทำงานของทางเดินอาหารได้ค่ะ)
“ทำไมต้องกินยาหลังอาหารครับ?”
ยาบางตัวนั้นออกแบบมาเพื่อให้ดูดซึมและทำงานพร้อมการย่อยอาหาร หรือบางกลุ่มนั้น ระคายเคืองกระเพาะอาหารจึงต้องกินหลังอาหารทันที เพื่อลดผลข้างเคียงที่ไม่ควรเกิดค่ะ
“ทำไมยาบางตัวต้องกินพร้อมอาหารครับ?”
ยาบางตัวหวังผล เพื่อจับกับสารอาหารบางอย่าง เพื่อไม่ให้สารอาหารชนิดนั้นได้รับการดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือด ที่พบกันบ่อยๆ เช่น แคลเซียม ในกลุ่มคนไข้ไตเสื่อมค่ะ เพื่อป้องกันการดูดซึมฟอสเฟต เข้าสู่กระแสเลือด ดังนั้นเราต้องกินพร้อมอาหารค่ะ
“ทำไมยาบางตัวต้องกินทุก 4 6 8 12 ชั่วโมงครับ?”
ยาแต่ละตัวนั้นมี “ค่าครึ่งชีวิต” แตกต่างกัน ทำให้ระดับยาที่สามารถออกฤทธิ์ได้เต็มที่นั้น มีระยะเวลาที่แตกต่างกัน ยาบางตัวค่าครึ่งชีวิตน้อย กลุ่มนี้ต้องกินเติมบ่อยๆจึงจะรักษาระดับได้ เช่นพาราเซตามอล บางชนิดค่าครึ่งชีวิตนานสามารถกินวันละครั้งได้ เช่นยาลดกรด หรือยาฆ่าเชื้อบางชนิดค่ะ
“ทำไมบางคนใช้ยาตัวนี้ได้ แต่เราใช้ไม่ได้?”
เรื่องหลักๆจะเกี่ยวกับ พื้นฐานทางสุขภาพเป็นหลักค่ะ ทั้งอายุ โรคประจำตัว ความสามารถในการขับยาทิ้ง ประวัติแพ้ยา หรือ ยาโรคประจำตัวที่กินอยู่ ซึ่งข้อมูลเหล่านี้นั้น แพทย์จะทำการประมวลผล และ จัดยาที่เหมาะสมออกมาเพื่อคนไข้แต่ละคน ซึ่งค่อนข้างซับซ้อนค่ะ
จะเห็นว่าเรื่องการกินยานั้นค่อนข้างละเอียดทีเดียวค่ะ เพราะความรู้เหล่านี้นั้นผ่านการศึกษาในวงการแพทย์มาอย่างละเอียดแล้ว
หน้าที่ของคนไข้มีไม่มากค่ะ คือ การกินยาให้ครบและตรงเวลาตามฉลากที่เขียนไว้ให้
เพราะผู้ป่วยและผู้ที่ให้การรักษาเราคือทีมเดียวกัน
ความเข้าใจในการรักษาจึงสำคัญ
ช่วยกันดูแลสุขภาพกันนะคะ
ด้วยความห่วงใยค่ะ
สุภาพร วรรณโท
Pharmacy Technician
iDoctorhouse Manager
บ้านหมอ แหล่งความรู้สุขภาพ